Zoals ik mijn auto neerzette
op een uithoek van het terrein,
ingeklemd tussen een zwarte Volvo
en een zilverkleurige Honda,
hoe ik me zonder omdraaien
het gebouw in haastte.
Zoals ik de hele dag werkte
en tussen de bedrijven door
geen moment dacht aan mijn auto
die geduldig wachtte op de plaats
waar ik hem had achtergelaten,
hoe hij daar onveranderlijk stond.
Zoals ik bij de eerste stap naar buiten
geruisloos terugstapte in de tijd,
hoe de herinnering aan die dikke Volvo
en de scheefgeparkeerde Honda
me direct weer scherp voor ogen,
ik zonder dralen de plek weer vond.
Konden zo al mijn herinneringen
maar sluimeren en slapen
als een hond in zijn mand,
en hun oren spitsen zodra
mijn voetstappen op het grind,
als een sleutel in het slot steekt.
Een belangrijke eigenschap van wat we een goed geheugen noemen, is niet alleen dat er veel informatie in wordt opgeslagen. Minstens zo belangrijk is, om de juiste informatie op het juiste moment beschikbaar te hebben. Dat gebeurt vaak onbewust, zoals in de alledaagse ervaring die aan bovenstaand gedicht ten grondslag ligt. Waarbij het ook fantastisch is, dat we ons doorgaans probleemloos kunnen herinneren waar we die ochtend de auto hebben geparkeerd, zonder dat de verschillende plekken waar we de auto de vorige keren hebben geparkeerd het proces verstoren. Bij het schrijven van dit gedicht speelde een zin van Cees Nooteboom uit Rituelen door mijn hoofd: ‘Herinnering is als een hond die gaat liggen waar hij wil’. Ik heb altijd gedacht, dat Nooteboom hierbij een bestaande uitdrukking parafraseerde, maar de uitdrukking ‘Een hond gaat liggen waar hij wil’ blijkt niet echt zelfstandig te bestaan, leeft niet als oude volkswijsheid voort in de taal.
Inmiddels zijn er bijna zeven jaar verstreken sinds ik dit gedicht schreef. Ik kon met geen mogelijkheid bevroeden dat ik ooit zelf nog eens een hond zou hebben. Die gaat liggen waar hij (in dit geval zij) wil. En net wanneer ik wat oude kranten en groenafval naar buiten wil brengen zich op de mat neervlijt. Daar wordt een mens flexibel van.
Terug naar het gedicht. Herinneringen laten zich maar moeilijk ordenen. We kunnen soms opeens aan een voorval denken, waar we al tientallen jaren niet aan gedacht hebben. Bij de toekenning van De Prijs der Nederlandse Letteren in 2009 haalde de jury de beroemde zin van Nooteboom als volgt aan:
‘De derde, veel geciteerde zin in Rituelen vat het aforistisch samen: ‘Herinnering is als een hond die gaat liggen waar hij wil’. Wat in het geheugen bewaard blijft is een ordeloze, chaotische massa van gebeurtenissen zonder verband die willekeurig kunnen opduiken maar die telkens te maken hebben met de concrete politieke en sociale geschiedenis.’
In vaktermen noemen we dit ‘state dependent memories’, waarbij ‘state’ toestand betekent, en kan bestaan uit stemming, omgeving, een gebeurtenis of zelfs maatschappelijke ontwikkelingen.
#gedicht over geheugen #Herinnering is als een hond die gaat liggen waar hij wil #gedicht over neuropsychologie