Het zijn rare tijden, jaargetijden
veranderen en vermijden een confrontatie
met vakantie.
Je pruttelt wat mee met lichamen
die druipen, ijlen, kwijlen, schijten.
Een koor in mineur, dat zachtjes brult:
Je lijf is ziek, maar je wordt beter, het zal slijten.
Je zult stiller in het gras liggen en slanker,
uitgemergeld chic bezoek ontvangen. Maar kanker
heeft geen kalender, dus heb geduld.
We verdampen tot we condenseren
en ook rampen zijn gemaakt van feiten.
Je hoeft ze er alleen maar uit te destilleren.
Je wordt weer beter. Het zal slijten.
Lieke Marsman
uit: De volgende scan duurt 5 minuten (2018)
uitgever: Pluim
Dit gedicht verscheen op 7 juli 2018 in het dagelijkse bericht van Laurens Jz. Coster. Begin juli is bij uitstek een tijd, dat men aan vakantie denkt. Zo niet de met ‘je’ aangeduide hoofdpersoon van dit gedicht. Voor veel zieken is vakantie niet aan de orde. De seizoenen krijgen daardoor een andere kleur: het doet er niet zoveel toe welke maand het is wanneer je in het ziekenhuis ligt, en voor alles bezig bent met overleven en beter worden. De dichter windt er in de tweede strofe geen doekjes om. We worden deelgenoot gemaakt van het ongepolijste leven op de ziekenkamer. Een compositie in ij-mineur.
Dubbelzinnig is: ‘het zal slijten’. Veelal is dit een geruststellende opmerking, maar er klinkt hier ook in door dat het lijf zelf slijt. Zoals veel kankerpatiënten zal de hoofdpersoon sterk afvallen, tot ‘uitgemergeld’ toe. Al kan dat ‘uitgemergeld’ ook op het siekebezoek slaan, dat het meer en meer laat afweten.
Men spreekt vaak van ‘vechten tegen kanker’, waarschijnlijk omdat dat zoveel beter klinkt dan pijn lijden en een behandeling ondergaan, die soms net zo ingrijpend is als de ziekte zelf. Je gaat er soms aan kapot, verdwijnt, verdampt. Het pruttelen in de vierde regel was aanvankelijk een licht mopperen (tegenpruttelen), onverstaanbaar klagen. Maar in de laatste strofe blijkt, dat het pruttelen ook een zachtjes borrelen was, zoals van een pannetje dat op het vuur staat. Uit het feit, dat verdampte vloeistof ten slotte weer neerslaat, weet de dichter nog enige abstracte troost te destilleren.
____
‘We verdampen’ maakt deel uit van ‘Een geschiedenis van het Nederlands in 196 sonnetten’, een project van Marc van Oostendorp. Het is het eerste van 14 speciaal voor deze reeks geschreven sonnetten. De toelichting van Marc van Oostendorp gaat meer op de technische aspecten van het gedicht in, en vormt een mooie aanvulling bij bovenstaand commentaar.
Het gedicht is één van de twaalf gedichten in het boekje De volgende scan duurt 5 minuten, dat verder uit één lang essay bestaat. Een briljant betoog. Over hoe een ziek lichaam zich verhoudt tot een zieke wereld. In mijn recensie op Meander ga ik hier dieper op in.
In de websiteversie stond ‘chique’, in het boekje ‘chic’. Het woordje ‘weer’ in de laatste regel ontbrak ook in de eerste versie.