Wanneer de meeste zinnen
beginnen
met nooit meer:
nooit meer ( )
nooit meer ( )
nooit meer ( )
(doorhalen wat nog verlangd wordt)
moet men herfstiger leren denken
geen milde oude willen worden
niet volstaan met voortbestaan
in eigen afgedwongen orde
de tijd levendslaan.
Ellen Warmond (1930–2011)
uit: Kaalslag (1999)
uitgever: Querido
De bundel Kaalslag van de bij publicatie bijna 70-jarige Ellen Warmond stond in de bibliotheek gecategoriseerd onder ‘Gedichten over de ouderdom’. En inderdaad, de hele bundel ademt een gevecht tegen de tijd, tegen de leeftijd, tegen het leger wordende leven, tegen de dood. Zelf geeft de dichteres geen thema aan, maar de titel liegt er niet om, evenals het motto dat zij op de eerste bladzij plaatst: ‘Alles is dood en overal liggen de lijken.’ (Dostojevski). Geen vrolijke bundel dus.
Juist in de grimmigheid van de overdrijving lijkt de dichteres enige troost te vinden. Het gedicht ‘Project’ zoemt in op het thema ‘nooit meer’. Des te krachtiger doordat zij geen voorbeelden geeft, maar de lezer zelf een meerkeuzevraag aanbiedt. Of liever gezegd een wrede variatie daarop. In de zinsnede ‘geen milde oude willen worden’ klinken de regels van Dylan Thomas door: ‘Rage, rage, against the dying of the light’. (Vreemd genoeg gebruikt de dichteres deze regels juist als titel van een ander gedicht.)