Een gekromde rug, getekend
door een heel lang leven,
maar ook kinderlijk mooie
ogen die vol vreugde twinkelden
zoals in de bijna vergeten
zomers van haar neuriënde jeugd.
Onvatbaar bijna voor wie zoekt
en misschien nooit zal vinden
wat zij op haar schouders droeg,
de gevende en vaste aanwezigheid
in een stil en ver landschap
waar de tijd geen vat op had.
Romain John van de Maele (1948)
uit: Schaduwspel (2018)
uitgever: Demer Uitgeverij
Om oude mensen te kunnen begrijpen, moeten we niet alleen hun kwalen kennen, maar ook hun geschiedenis, de omstandigheden uit hun jeugd, hun gloriejaren. Dit gedicht van de Vlaamse dichter Romain John van de Maele is geïnspireerd op de documentaire Hugo och Rosa (2002) van Bengt Jägerskog. Tien jaar lang volgde de filmmaker het leven van Hugo en Rosa Bergqvist, die aan het begin van de opnames respectievelijk 87 en 92 jaar oud waren. Als broer en zus hebben ze samen de 20e eeuw meegemaakt in een klein huis op het Zweedse platteland. Hun dagelijks leven is in al die tijd amper veranderd. Aan het begin van de opnames in 1992 heeft hun huis nog geen elektriciteit of stromend water. Deze oude mensen leefden letterlijk nog in ‘de tijd van toen’.
Van de Maele wijdt een hele afdeling aan deze bijzondere mensen. Het portret van de oude Rosa is bijzonder liefdevol. Hij tekent haar zwakte (‘gekromde rug’, ‘bijna vergeten’), maar heeft ook oog voor haar kracht (twinkelende ogen, ‘neuriënde jeugd’, ‘vaste aanwezigheid’). In onderstaande trailer zien we dit allemaal. De volledige film is officieel alleen in Zweden te zien, maar met enige handigheid is dit misschien te omzeilen. Er wordt zo weinig in gesproken, dat ik het ondanks de ontbrekende ondertitels prima kon volgen. Een liefdevol portret.